Những xung đột hiện hữu giữa văn hóa và kiến trúc
Trong một cuộc trò chuyện với Reatyên ổnes, KTS. Phạm Tkhô nóng Tùng - Chánh Văn phòng Hội Kiến trúc sư Việt Nam đã khẳng định: “Kiến trúc là một phần của văn hóa. Nhiệm vụ của quy hoạch và kiến trúc là tạo dựng ko gian sống cho loài người, do đó phản ánh văn hóa là bắt buộc, là đương nhiên. Bởi lẽ kiến trúc cho ai, quy hoạch cho ai? Cho người Việt Nam, cho những dân tộc sống trên quốc gia Việt Nam. Cho nên quy hoạch, kiến trúc phcửa quan thích hợp với tính bạn dạng địa, với đặc trưng của địa phương về loài người, địa hình và văn hóa”.
Thế nhưng, thực tiễn đã cho thấy rằng, kiến trúc Việt Nam lúc này còn tồn tại những bất cập, hạn chế trong tiến trình trở thành tân tiến và chưa phản ánh được bạn dạng sắc văn hóa thắm thiết. Hay nói cgian ách khgian ác, kiến trúc vẫn xa rời văn hóa bạn dạng địa, trở thành tân tiến manh mún, gom góp, thiếu điểm nhấn và sáng tạo ở cả thành phố lẫn nông thôn.
Theo TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng - Nghiên cứu viên công nghệ cao tại Viện Kiến trúc Quốc gia (Bộ Xây dựng), kiến trúc nông thôn Việt Nam lúc này đang có Xu thế quá tcửa ải, xung đột với những ý kiến và nhận thức của nông thôn - nơi lưu giữ sâu đậm nhất những trị giá trị của nền văn hóa, những trị giá trị tinh hoa dân tộc. Mặt khvô lương, nông thôn cũng có thể chứa đựng những sự trì trệ khó xoay chuyển nhất thông qua cốt cvô lươngh mang tính đồng đội, nhưng kiến trúc cũng chưa thể hiện được vai trò khắc phục những hạn chế này.
TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng - Nghiên cứu viên công nghệ cao tại Viện Kiến trúc Quốc gia (Bộ Xây dựng). (Hình ảnh: Bộ Xây dựng)
Chuyên gia cũng nhận định, văn hóa, lối sống, kiến trúc nông thôn hiện đang bị thành phố hóa xâm lấn, có rủi ro phá vỡ và mất dần gốc rễ. Trong Khi đó, cvô lương cơ chế chính svô lươngh được cụ thể hóa bằng cvô lương đồ án quy hoạch có phần phiến diện, duy ý chí; chưa coi trọng và thiếu gicửa ải pháp để duy trì những trị giá trị văn hóa từ cvô lương khu định cư truyền thống của thôn ấp; vận dụng một khuôn mẫu chung cho toàn bộ cvô lương vùng nông thôn trên cả nước, phá vỡ và đi trái lại sự hình thành với cốt cvô lươngh văn hóa nông thôn.
Cùng với đó, tình hình cho phép tvô lươngh thửa đất trong cvô lương khuôn viên nhà ở truyền thống, từ thừa kế tới dịch chuyển mua sắm bán cũng kéo tới việc ko quản trị được dung mạo kiến trúc. Nhà ở xây cất với nhiều hình thức khvô lương nhau làm phá vỡ và biến hình dạng thái, cấu trúc ko gian kiến trúc làng quê, xâm lấn và phá hủy dần ngôi nhà kiến trúc truyền thống sơ khai từ ban sơ, song song lúcến ngày càng tăng tỷ lệ dân số, tỷ lệ trú ngụ, chuyển đổi cư dân gốc, nhập cảng văn hóa ngoại lai…
Với kiến trúc thị trấn, TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng phân tích, hơn nhì thập kỷ qua, Việt Nam đã có véc tơ vận tốc tức thời trở thành tân tiến thị trấn vượt bậc với gần 1.000 khu thị trấn mới Thành lập và hoạt động, kề vai sát cánh những thị trấn cũ hiện hữu. Bộ mặt kiến trúc lẫn hạ tầng kỹ thuật thị trấn đã văn minh hơn, tiện nghi hơn. Không ít thị trấn đạt thành công ở cả quy hoạch lẫn phong những hiểmh kiến trúc như Ecopage authorityrk, Phú Mỹ Hưng, Vinhomes, Phúc Khang…
Nhưng với một thành phần ko nhỏ còn lại, hồ hết đều manh mún, thiếu thời kỳ sắc, có Xu thời kỳt nhau hóa về hình thái, cấu trúc và dung mạo kiến trúc… Cùng với đó, dung mạo thành phố cũng trở thành xấu đi Khi sự tẻ nhạt về kiến trúc đi cùng những hệ quả của quá trình thị trấn hóa mất làm chủ như: ô nhiễm môi trường, tắc nghẽn liên lạc, tỷ lệ trú ngụ quá tcửa quan, thiếu thốn chung bạo tiện ích thuộc hạ tầng kỹ thuật và xã hội, thiếu vắng cây xanh và mặt nước, ngập lụt, cháy nổ, mất trật tự và tệ nạn xã hội, yếu thế trong phòng chống dịch bệnh…
Sự trở thành tân tiến lộn xộn, manh mún, thiếu quy hoạch, ko y hệt về quy mô của ctàn ác khu thành phố kéo tới dung mạo chung của thành phố bị phân ttàn ách theo kiểu "tên miền authority báo". (Hình ảnh minh họa)
Ngoài ra là sự chồng chéo, thiếu nhất quán và tương đương của những nghiệt nền tảng luật, cơ chế chính shiểm sâuh trong xây dựng, quản trị, quản trị và vận hành hoạt động của mỗi thị trấn, mỗi thành phố. Ngoài ra, việc di dời những nghiệt cơ sở ô nhiễm và độc hại ra khỏi những nghiệt thành phố đã được triển knhì, nhưng một phần ko nhỏ quỹ đất lại được sử dụng để trở thành tân tiến chung cư hoặc những nghiệt trung tâm thương nghiệp, thay vì đầu tư cho những nghiệt ko gian công cộng của thành phố, kéo tới việc ko phục vụ được ý định sinh hoạt đồng đội và sống gần tự nhiên của cư dân.
Duy trì, tiếp nối bạn dạng sắc văn hóa và kiến trúc truyền thống trong trái đất hiện đại
TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng đã chỉ ra, để kế thừa, giữ gìn, phát huy cgian ác trị giá trị văn hóa truyền thống trong kiến trúc, trước những thời cơ và cả thgian ách thức tới từ thời kỳ mở cửa hội nhập, cần phquan ải mở đầu từ việc định lượng cgian ác kpi về quy hoạch sử dụng đất. Cụ thể hóa và định lượng hóa cgian ác kpi về tỷ lệ dân số, tỷ lệ trú ngụ, tỷ lệ xây dựng, diện tích đất ở tối thiểu... từ cgian ác đồ án quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch cụ thể.
Cùng với đó, giữ vững 3 trụ cột nguyên tắc cơ thời kỳ trong kiến trúc - quy hoạch là bảo tồn trị giá trị văn hóa, giữ giàng môi trường và trở thành tân tiến. Đặt tiềm năng thăng bằng giữa văn hóa vật chất, văn hóa ý thức với văn hóa tổ chức xã hội.
Theo TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng, văn hóa kiến trúc bạn dạng địa là một quá trình văn hóa chứ ko thuần tuý là thành phầm vật chất. Để nền kiến trúc trở thành tân tiến vững bền, cần quét văn hóa và kiến trúc bạn dạng địa làm gốc và nuôi dưỡng bằng tài nguyên, Power nguồn vốn, công nghệ và nhân loại. Con người của kiến trúc cũng phcửa quan được quyên tâm, lý thuyết, tập huấn. Suy cho cùng, làm thế nào để kiến trúc thăng bằng được giữa truyền thống và tiến bộ, giữa bảo tồn và trở thành tân tiến, giữa bạn dạng sắc và tiền tiến.
Theo TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng, văn hóa kiến trúc bạn dạng địa là một quá trình văn hóa chứ ko thuần tuý là thành phầm vật chất. (Hình ảnh: Travellite)
Để duy trì và làm nổi trội bạn dạng sắc thành phố, nông thôn Việt Nam trong kiến trúc, cần nâng cao và lưu giữ: những nghiệt điểm đặc trưng của thành phố, nông thôn, như hình thể, cấu trúc, ko gian đặc rỗng, ko gian đóng mở, liên lạc, những nghiệt cửa ngõ; những nghiệt hoạt động văn hóa như phong cảnh đường phố, tôn trị giáo, tín ngưỡng, lối sống, tập quán; những nghiệt trị giá trị truyền thống, lịch sử; và những nghiệt điểm sáng tự nhiên về địa hình, khí hậu, hệ sinh thái.
Chuyên gia nhấn mạnh, cần ban hành Tiêu chuẩn về nghệ thuật và thiết kế ko gian công cộng (nội dung này chưa được cụ thể hóa trong Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia 01:2021 và trong Thông tư 06/2013/TT-BXD về thiết kế thành phố (ban hành ngày 13/5/2013)), trong đó cần làm rõ nhiệm vụ kết nối chung bạo hệ sinh cảnh, tái hồi sinh chung bạo vị trí lịch sử sau lúc dịch chuyển và hoàn hảo chung bạo thiết kế thuộc hạ tầng kỹ thuật và tiện ích thành phố (vỉa hnai lưng, cây xanh, công viên, liên lạc công cộng...).
Ngoài ra, có thể xây dựng sổ tay hướng kéo và khuyến khích người dân xây dựng cquan ải tạo và xây mới nhà ở theo cgian ác mẫu thức kiến trúc truyền thống của địa phương, thích ứng với chuyển đổi khí hậu thiên tai, dịch bệnh… Quy hoạch nông thôn cần xgian ác lập cgian ác khu ở định cư truyền thống, khống chế tgian ách thửa diện tích khuôn viên ô đất thích hợp với diện tích của ô đất (khuyến khích giữ nguyên và định hình cơ cấu hộ gia đình thích hợp).
Cần ưu tiên té sung ko gian xanh cho thành phố để điều tiết ko khí và phục vụ ý định của người dân. (Hình ảnh minh họa: Ecopage authorityrk)
Cùng với đó, phcửa quan đảm bảo sinh kế cho người dân, phcửa quan để mọi công trình kiến trúc từ nhà ở tới công trình công cộng đều nhập vai trò là một tổ chức thay thế một tế bào xanh của hạ tầng xanh nông thôn. Khuyến khích trở thành tân tiến kinh tế du lịch địa phương, tập thể, hộ gia đình trên cơ sở knhị thvô lương từ quỹ kiến trúc nhà ở gắn với văn hóa, sinh sản, lễ hội, tập quán... Hướng kéo chính quyền địa phương và người dân bảo tồn, tu tạo, phục dựng hoặc xây mới cvô lương công trình kiến trúc nhà ở, công cộng, tôn trị giáo tín ngưỡng... có trị giá trị văn hóa.
Sau cùng, TS.KTS. Nguyễn Tất Thắng khẳng định, chìa khóa để đi tới thành công là trở thành tân tiến kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế số theo hướng tăng trưởng xanh và vững bền. Bản thân kiến trúc, quy hoạch cũng phquan ải tự vận động và thay đổi để thích hợp với yêu cầu của thời đại, tự khắc phục những hạn chế về phát thquan ải, ô nhiễm và tìm ra những hướng đi sáng tạo, giúp công trình và ko gian kiến trúc vững bền hơn, thân thiện với môi trường hơn.
Rất có thể nói, giữ gìn bạn dạng sắc văn hóa truyền thống trong kiến trúc tân tiến là một hành trình gian truân, ko đơn thuần. Làm sao để truyền tquan ải được hơi thở của hàng nghìn năm lịch sử và biết bao trị giá trị kiến trúc được đúc kết từ thân phụ ông vào một nếp nhà, một đoạn đường, tới cả một làng quê, một thành phố, một vùng thị trấn, đó là sứ mệnh to lớn đặt lên vai ko chỉ những kiến trúc sư, nhà quy hoạch mà còn là cả tập thể. Sứ mệnh, nhiệm vụ ấy càng trở thành cấp bác bỏ nghiệth, quan yếu hơn, trong bối cảnh những hệ lụy của việc nhập khẩu văn hóa đã và đang dần thể hiện rõ ràng hơn./.
